Kelime olarak Berat: Borçtan, cezadan, cenazeden, hastalık gibi musibet ve belalardan kurtulmak demektir.
Dini terim olarak Berat: Günahlardan kalbin ve nefsin hastalıklarından kurtulmak, temizlenip, arınmak, aklanmak demektir. Demek ki bu gece günahlardan kurtulma, af ve mağfiret gecesidir.
Cenab-ı Hak, nasıl ki yerler ve beldeler içinde farklı mübarek yerler ve beldeler yarattı ise Mekke gibi, Medine gibi, Mescid-i Aksa gibi, Arafat, Mina, Müjdelife gibi, günler ve zamanlar içerisinde de farklı günler ve farklı zamanlar yaratmıştır. Cuma günü, Miraç Kandili, Kadir gecesi, bayram günleri ve bugün içinde bulunduğumuz Berat gecesi gibi... Farklı geceler ve günler farklı Müslüman olmak isteyenler, bu gecelerin kıymetini bilenler içindir. Bu gece ile ilgili olarak Kur’an’da şöyle buyurulur:
“Andolsun o Kitab-ı Mübin'e ki, biz onu mübarek bir gecede indirdik. Çünkü biz uyarıcıyızdır. O gecede her hikmetli buyruk ayrılır ve katımızdan bir emirle ilgilisine yollanır.” (Duhan: 2-3)
Bu ayetlerde geçen "Mübarek Gece"den maksadın Kadir gecesi olduğunu belirten müfessirlerimiz olduğu gibi, Berat gecesi diyenler de vardır. Bu iki farklı yorumdan hareketle Kur'an-ı Kerim'in iki nüzulü (indirilişi) olduğu belirtilmiştir. Biri Levh-i Mahfuz'dan dünya semasına (Beytüİ-İzzeye) indirilişi. İkincisi de oradan Hz. Peygamber (a.s.)’e indirilişidir. Birinciye inzal (toptan indiriliş), İkinciye de tenzil (parça parça indiriliş) denmektedir. O halde Kur'an Kadir gecesinde dünya semasına toptan inzal edildi, sonra da oradan 23 küsür sene zarfında peyderpey (parça parça) Hz. Peygamber'e indirildi.
Bu Gecenin İslam Tarihinde Büyük Bir Önemi Vardır.
Şaban ayının 15’ine tekabül eden Berat gecesinde “Allah’ım! Azabından affına, gazabından rızana sığınıyorum, senden yine sana ilticâ ediyorum. Senin şanın yücedir. Sana yaptığım senayı, senin kendine yaptığın senaya denk bulmuyorum. Sana layık bir surette hamd etmekten acizim” (Müslim, Salat, 222/1090; İbn-i Mâce, Hadis no: 3841) niyazlarıyla dua edip Yüce Rabbimiz’e yalvaran Sevgili Peygamberimiz (sav), bu gecede Cenab-ı Allah’ın kendisinden bağışlanma dileyenleri affedeceğini, içtenlikle yapılan duaları kabul edeceğini müjdelemiştir (İbn Mace, İkâmetü’s-Salât, 191).
Berat gecesi, ilahi af, mağfiret ve hüküm gecesidir. Bu gecede, önümüzdeki bir yıla ait olan kader, icra edilmek üzere Cenab-ı Hakk tarafından görevli meleklere teslim edilir. Bu gecede kulların amelleri Allah-u Teala'ya arz olunur.
Bu geceyle ilgili olarak maddeler hâlinde şunları söyleyebiliriz:
1-İnsanlığa rehber olarak indirilen Kur’an-ı Kerim bu gece Cenâb-ı Hakk’ın katından levh-i Mahfuza inmiştir. Nitekim Kur’an-ı Kerim de Duhan suresi 2. ve 3. ayetlerde şöyle buyruluyor:
“Apaçık olan Kitab’a andolsun ki, biz O’nu ( Kur’anı ) mübarek bir gecede indirdik. Elbette biz insanları uyurmaktayız. Katımızdan bir buyrukla her hikmetli iş o gecede hükmedilir “
2-Kıble bu gece değişmiştir. Daha önce Kudüs’teki Mescid-i Aksaya doğru namaz kılınırken Allah’ın emriyle bu geceden itibaren Kâbe’ye dönülmüştür.
3-İnsanların bir yıllık işleri bu gecede takdir olunur. İnsanların yapacakları tövbe, dua ve niyazla haklarındaki hükmü lehlerine çevrilebilir. Peygamberimiz buyuruyor ki: “Dua Allah’ın hükmünü değiştirir. Lütfunu kazandırır.”
4-Bu gece rahmet ve mağfiretin ve bereketin sağnak sağnak indiği, Allah resulüne şefaat hakkının verildiği bir gündür.
Peygamberimiz şefaati konusunda şöyle buyurur: Her Peygamberin makul bir duası vardır ki hemen hepsi bu hususta acele edip (Dünyada dile getirmiştir) ben ise duamı ümmetim için şefaatte bulunmam arzusuyla Kıyamet gününe bıraktım. Ümmetimden Allah’a bir şeyi ortak koşmadığı halde ölen kimse inşallah buna nail olacaktır.” (Müslim/ İman, Buhari/ Daavat, Tirmizi/ Daavat ( C.Yıldırım Ahkam Hadisleri./493 )
“ Lailahe illallah diyen cennete girer.” İmam-ı Nevevi diyorki :
“Allah’ın varlığına ve birliğine inanıp (Şirk ve ortak koşmayan) şahadette bulunan her müvahhid, ya affedilerek hemen Cennete konulur, ya da gereken cezayı çektikten sonra oraya alınır. Cehennem ateşinin ona haram kılınmasından maksat ise, orada ebediyen kalmayacağıdır.”
5-Bu gecede bir yıllık ameller değerlendirilir. Bir yıllık işler de tayin ve tekdir edilir.
Sevgili Peygamberimiz bu konu ile ilgili olarak şöyle buyuruyor:
“Dua Allah’ın hükmünü değiştirir, lütfunu kazandırır, duruma değişiklik verilmesine sebep olur.” Kur’an-ı Kerim’de Rad suresi 39. ayette şöyle buyruluyor:
“Allahü Teala, dilediği hükmü kaldırır veya değiştirir veya tespit edip yerinde aynen bırakır. Bütün kitapların anası, esası Allah’ın indindedir.”
Yine Duhan suresinde Berat gecesi kastedilerek. ”Her iş bu gecede tayin olunur” (Duhan:4) buyrulmaktadır.
Rad suresinde ise: “Yemhûllâhu mâ yeşâu ve yusbitu, ve indehu ummul kitâbi” Allah dilediğini siler, dilediğini bırakır; Ana Kitap O'nun katındadır. (Rad: 39)
6-Bu gecede af dileyen af olur, tövbe edenin tövbesi kabul olur. Kâinatın Efendisi Sevgili Peygamberimiz, bu geceyi ibadetle geçirmemizi tavsiye etmiş ve şöyle buyurmuştur:
“Şaban ayının 15.gecesini ibadetle geçirin, gündüzünde oruç tutun. Çünkü Yüce Allah, bu gece güneş doğuncaya kadar dünya semasına rahmetiyle tecelli eder ve şafak sökene kadar, tövbe eden yok mu? Affedeyim, Rızık isteyen yok mu? Vereyim. Hastalığına şifa isteyen yok mu, şifa vereyim. Daha ne gibi istekleri varsa istesinler, vereyim!” (İbn. Mace, İkame 191)
Berat gecesini en güzel şekilde ihya edebilmiş olmak için; gündüzünde oruç tutulmalı, gecesinde cemaatle namaz kılınmalı, vaaz ve mevlid-i şerif dinlenmeli, topluca veya bireysel olarak dua edilmeli, tevbe edilmeli, kaza ve nafile namazlar kılınmalı, büyüklere saygı ve küçüklere sevgi gösterilmeli, küsler barışmalı, dargınlar kucaklaşmalıdır. Yoksul-yetim ve muhtaçlar sevindirilmeli, yakınlarımız ziyaret edilmeli, uzaktaki akrabalarla, eş ver dostlarımızla tebrikleşilmelidir.
